Lactose-intolerantie

Buikpijn, een opgeblazen gevoel of diarree na het eten van zuivel? Dan kan het zijn dat je lactose-intolerant bent. Wat kun je dan nog wél eten en hoe maak je het makkelijker? Diëtist Steffi Haazen beantwoordt de 10 belangrijkste vragen.

Diëtist Steffi Haazen beantwoordt de volgende vragen:

1. Wat is lactose-intolerantie?

2. Wat zijn de symptomen van lactose-intolerantie?

3. In welke producten zit lactose?

4. Hoe weet je of je lactose-intolerant bent?

5. Kun je beter alle lactose laten staan bij intolerantie?

6. Welke zuivel heeft veel of weinig lactose?

7. Welke lactosevrije zuivel is er te koop?

8. Hoe weet je of een product lactosevrij is?

9. Hoe verschillen lactose-intolerantie en koemelkallergie?

10. Wanneer naar de huisarts?

Lactose is een suiker die in melk en andere zuivelproducten zit. Bij lactose-intolerantie kan je lichaam lactose niet goed verteren. Je dunne darm maakt dan te weinig van het enzym lactase aan. Zonder genoeg lactase kan je lichaam de lactose niet goed afbreken. Daardoor kun je last krijgen van buikpijn, een opgeblazen gevoel of diarree. Lactose-intolerantie ontstaat vaak op latere leeftijd. Het komt ook vaker voor bij mensen van Aziatische afkomst.

De klachten bij lactose-intolerantie verschillen per persoon. Ze hangen af van hoeveel lactose je eet of drinkt, en hoeveel lactase je lichaam nog aanmaakt. Veelvoorkomende klachten zijn:

• Buikpijn;

• Winderigheid;

• Opgeblazen gevoel;

• Darmrommelingen;

• Misselijkheid;

• Diarree;

• Verstopping (obstipatie).

De klachten ontstaan meestal binnen een paar uur na het eten of drinken van producten met lactose. Sommige mensen kunnen een klein beetje lactose verdragen. Anderen krijgen al klachten van bijvoorbeeld een kleine hoeveelheid melk. Met een lactosevrij dieet kunnen je klachten vaak verminderen: je spijsvertering kan beter werken en je kunt meer energie krijgen.

Lactose zit van nature in melk. Melk bestaat uit water, vetten, eiwitten en melksuikers. Lactose is zo’n melksuiker. Daarom vind je lactose vooral in zuivelproducten zoals melk, yoghurt, kwark, kaas, boter en slagroom. Maar lactose zit ook in producten waarvan je het misschien niet verwacht, zoals:

• Brood en gebak;

• Soepen en sauzen;

• Snoep en chocolade;

• Kant-en-klaarmaaltijden;

• Sommige medicijnen en supplementen.

Op het etiket kun je zien of er lactose in een product zit. Soms staat er ‘lactose’ op de verpakking, maar dat hoeft niet altijd. Kijk ook naar woorden als ‘melk’, ‘melkpoeder’, ‘weipoeder’, ‘caseïne’, ‘melkbestanddelen’, ‘room’ of ‘boter’. Ze staan vaak in een opvallend lettertype: dikgedrukt, schuin of in hoofdletters.

Denk je dat je klachten krijgt van lactose, maar heb je nog geen diagnose? Ga dan eerst naar je huisarts. Die kan de diagnose stellen of je doorverwijzen naar een specialist. Je kunt dan verschillende testen krijgen:

• Waterstofademtest: Je drinkt een lactose-oplossing en de arts meet in het ziekenhuis hoeveel waterstofgas je uitademt. Een verhoogde hoeveelheid wijst op lactose-intolerantie.

• Bloedtest: Dit meet je bloedsuikerspiegel na het drinken van lactose.

• Eliminatie-provocatietest: Onder begeleiding van een diëtist of specialist stop je tijdelijk met lactose om te zien of klachten verdwijnen. Daarna neem je weer lactose om te kijken of de klachten terugkomen. Zo ja, dan is de kans groot dat je intolerant bent.

Goed om te weten: laat niet zomaar zelf alle zuivelproducten weg als je nog geen diagnose hebt. Je kunt anders een tekort krijgen aan belangrijke voedingsstoffen. Na de eventuele diagnose kan een diëtist je adviseren over hoe je gezond en volwaardig kunt eten zonder lactose.

Geen zorgen: dat hoeft meestal niet. Veel mensen met lactose-intolerantie maken nog een beetje van het enzym aan dat lactose afbreekt. Daardoor krijgen ze van kleine hoeveelheden lactose vaak geen klachten. Je hoeft meestal dus niet álle producten met lactose te vermijden. Een beetje melk, boter of andere zuivel drinken of eten gaat vaak prima. Je kunt ook kiezen voor zuivelproducten met weinig lactose (zie vraag 6). Hoeveel je aankan, is voor iedereen anders. Een diëtist kan je helpen om te ontdekken wat voor jou werkt.

De hoeveelheid lactose verschilt per zuivelproduct. In sommige producten zit veel lactose, in andere juist weinig of helemaal geen. In grote lijnen kun je het zo verdelen:

• Veel lactose: melk, koffiemelk, slagroom, smeerkaas. Melk en koffiemelk zitten van nature vol lactose. Slagroom, zuiveltoetjes, roomijs en smeerkaas worden gemaakt van melk en bevatten daardoor ook nog veel lactose.

• Weinig lactose: yoghurt, kwark, karnemelk, crème fraîche, boter. In gefermenteerde zuivel, zoals yoghurt en kwark, breken bacteriën een deel van de lactose af. Boter bestaat vooral uit melkvet en daar zit bijna geen lactose in.

• Zeer weinig tot geen lactose: lactosevrije zuivel en harde kazen, zoals Goudse kaas, Parmezaan en Cheddar. Tijdens het rijpen van harde kazen verdwijnt bijna alle lactose. Mensen met lactose-intolerantie verdagen deze kaassoorten daarom vaak goed. Lactosevrije zuivel (zie vraag 7) is speciaal bewerkt: daar is de lactose uitgehaald.

Wil je minder lactose eten? Kies dan voor producten uit de laatste 2 groepen. Of ga voor lactosevrije alternatieven, zoals zuivelvervangers op basis van bijvoorbeeld soja of haver.

Er is een groot assortiment aan lactosevrije zuivelproducten, zowel vers als houdbaar. Denk aan:

• Lactosevrije melk;

• Lactosevrije (Griekse) yoghurt;

• Lactosevrije kwark;

• Lactosevrije kaas, waaronder roomkaas en mozzarella.

Deze producten zijn speciaal gemaakt voor mensen met lactose-intolerantie. Zo kun je blijven genieten van je favoriete zuivel, zonder last te krijgen van klachten. Lactosevrije zuivelproducten smaken vaak iets zoeter dan gewone zuivel. Er is geen suiker toegevoegd: de zoetere smaak ontstaat vanzelf, doordat de lactose al is afgebroken.

Lactose-intolerantie en koemelkallergie lijken op elkaar, maar er zijn duidelijke verschillen. Die zitten in de oorzaak, in de klachten en in wat je wel of niet kunt eten:

• Koemelkallergie is een allergie voor de eiwitten in koemelk. Je afweersysteem reageert hierop en dat kan klachten geven zoals huiduitslag, maag- en darmklachten of benauwdheid.

• Lactose-intolerantie betekent dat je lichaam lactose (melksuiker) niet goed kan verteren. Dat komt door een tekort aan het enzym lactase. Je krijgt dan vooral darmklachten, zoals een opgeblazen gevoel, winderigheid of diarree. Het is geen allergie.
  

Kortom: bij een allergie reageert je afweersysteem, bij een intolerantie je spijsvertering. En wat kun je dan nog wel of niet eten?

• Bij koemelkallergie moet je alle producten met koemelk vermijden. Je reageert namelijk op de melkeiwitten. Zelfs een klein beetje van dat eiwit kan al een allergische reactie geven. Lactosevrije melk helpt niet, want daarin zitten nog steeds melkeiwitten.

• Bij lactose-intolerantie kun je vaak wél lactosevrije melk drinken. Daar is alleen de lactose uitgehaald. De melkeiwitten geven bij lactose-intolerantie geen probleem.

Soms is het slim om naar je huisarts te gaan, zeker als je klachten niet vanzelf overgaan of steeds terugkomen. Neem contact op als je:

• Vaak buikpijn, een opgeblazen gevoel, winderigheid of diarree hebt;

• Je klachten krijgt na het eten of drinken van melk of andere zuivelproducten;

• Twijfelt of je een lactose-intolerantie of iets anders hebt zoals een koemelkallergie;

• Merkt dat je klachten je dagelijks leven beïnvloeden. 

Je huisarts kan onderzoeken wat er aan de hand is en je eventueel doorverwijzen naar een specialist en/of een diëtist.